Stoikiometri membahas tentang hubungan massa antarunsur dalam suatu senyawa (stoikiometri senyawa) dan antarzat dalam suatu reaksi (stoikiometri reaksi). Jika massa molekul relatif senyawa tersebut adalah 30. Reaksi yang dapat digunakan dalam metode volumetri adalah reaksi-reaksi kimia yang sesuai dengan persyaratan sebagai berikut: 1. Reaksi harus berlangsung cepat 2. Tidak terdapat reaksi samping 3. Reaksi harus stoikiometri, yaitu diketahui dengan pasti reaktan dan produk serta perbandingan mol / koefisien reaksinya 4.
LAPORAN PRAKTIKUM KIMIA ANORGANIK “STOIKIOMETRI REAKSI LOGAM DENGAN GARAM ” Oleh: NAMA: MUH. NIM: F1C1 08 049 KELOMPOK: I (SATU) ASISTEN: SARLAN JURUSAN KIMIA FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS HALUOLEO KENDARI 2009 STOIKIOMETRI REAKSI LOGAM DENGAN GARAM A. #'# er$%&%!' %'$%' e'e$!.%# +$o#'#oe$r# re!'
+#,o! -e'!' Te&'( #!/!, '##!!+e' '%!' $#$!$#2 er%!.!' '# +$o#'#oe$r# re!' +# '##! $#-!' +!!$ er.!$#!'
$e,!.#er#'!' !,!$ erco!!' S!,!. +!$% co'$o.
e,#!$'!' $eor# 2,o#+$o'. F,o#+$o'#+ e'co! #+$#,!. 56!$ -!!$ $er!'
2,o#$o'#+ e!' !-!,!. e,e!+!'
6!$ -!!$ e$r!' !r (-!r# 6!$ 3!' -#+e%$ 72,o#+$o'7.
$eor# #'# ere'! +e!!# e,e!+!' 2,o#+$o' -!r# 6!$ $er!' E%c.# 008).
S!,!. +!$% 'o,e'+ -!r# $e!! e#,#'# #,!' 'oor-#'!+# !-!,!. #o'.e'+!!' %o$e!!(II);C%(HO)) -#,!r%$'!'
Ko,e'+ #'# er/!r'! ere'$%' o'$!.e-r!, $er-#+$or+# $e$r!o'! +eer$# o'$!.e-r!, 'or!, !-!
e'$%' $er-#+$or+# #'# #'!$!' %' o'$!.e-r!,e#.
!' -!r# 4 #'!$!' 'o,e'+ -!r#,o!?,o! $!'
!. ce'-er%' er+#2!$ $#-!' Ce'-er%' -#+%+$#$%+# o,e. o,e'%,?o,e'%,!#r -!r#%-!r! S#'$e+#+ +e'3!/!
'o,e'+ $er+e%$ #!+!' -!,! $!%' Sc.,e' -# !/!.,#'-%'!' I+o,!+#%!!#r 3!' Ce'-er%' eer#'!' $er'oor-#'!+# o,e.
o,e'%,?o,e'%,!#r. 'o,e'+ -!r# !r!?!r!,o!!,'!,# $!' '#$roe' e'.!+#,'!' 'o,e'+ -e'!' 'oor-#'!+# 4 +!!# 10 -e'!' er!!# e'$%' +$r%'$%r (E22e'-3 199).
S!,!. +!$% +#2!$%'+%r $r!' +#+#!-!,!. e%'3!# 'ece'-er%'!' %'$%' ee'$%' #o' 'o,e'+!$!% +e'3!/! Io'?#o' -!r#%'+%r,o! $r!'
+#+# e#,#'# or#$!,?or#$!, 'o+o' 3!' -!!$ e'er#! E,e'$ro' !-!
#o' $er$e'$% ee'$%' #o' 'o,e'+. Io' 'o,e'+ $er-#r#!$!+ #o',o! %+!$ -#'e,#,#'#!' #o'!$!% o,e'%,?o,e'%, ee'$%' #'!$!' Io',o! %+!$ -#+e%$ #o' %+!$!$!%!$o %+!$. A'#o'!$!% o,e'%, 3!'
e'e,#,#'# #o' %+!$ -#+e%$,#!' #o' %+!$ -!' -#+e%$ #,!' 'oor-#'!+#.Io' %+!$ er%!' #o'%'+%r $r!'
+#+# -!!$ e'er#! E,e'$ro' e!+ -!r#,#!' E,e'$ro' e!+ -!r#,#!' e'e!$# or#$!,?or#$!, 'o+o' -!,! +%'%,#$ - 4+ 4 -!' !-!,!. o,e'%,!$!% #o' 3!'
-!!$ e'3%!' E,e'$ro' e!+ 'e!-! 'e!$#2!$!% o+#$#2. !$!%,e#. !' e'%r%$!&!- (M!%,!'
'o,e'+ $e,!. !' -#e,!&!r# -!' -#$e,#$# e,!,%# +%!$% $!.!!' #o'?#o',o! +er$!,#!' ere-!?e-! S!,!.
+!$% 'e#+$#e/!!' +# 'o,e'+!-!,!. re!'
e,!,%# e2e' $r!' Pro+e+ e%!$ er.#$%'!' R%%+?r%%+ -!' -#r%&%' +e!!# +$o#'#oe$r# (-!r# '!$!
#: +$o#c.e#o'%'+%r -!' e$r#! #,% e'%'%r!' S%!$% r%%+ o,e'%, e'3!$!' -!,! +%!$% o,e'%,!$!% +!$%!' $er'ec#, +%!$% +e'3!/! (S3!.!$#'# 009).
#'#!-!,!.: 1. A,!$ - Be,!+ '##! 0 , -,!% $!'
!r 0 , - P#e$ Do,% , - Be,!+%'%r 0 , - Er,e'e3er 100 , - %re$ - Pe!' !,#$#' - S$!$#2 -!' ',e - L!% +ero$ - F#,er . A+! o'+!,!$ r! - HSO4 M - L!r%$!' -!r K'O4 08 M D. P'&%e$u' Ke'!
KM'O4 00 M A+! o'+!,!$??? 0 -#,!r%$'!'
-!,!,!% $!' !r 100 , -#e'cer'!' !%!-e+$ +!!# $!' !+! o'+!,!$???
-#!#, ,!+! o'+!,!$ -#+#!' -!,! Er,e'e3er 100 , -#$!.' !' 0 , HSO4 M L!r%$!'
-#$#$r!+# -e'!' -!r KM'O4 3!' -!r#+!+# -!r# %re$ -#%,!' # $#$r!+# +e!' '!,# -#.#$%' o,!r#$!+ r!$!?r!$!,!r%$!'
-!r KM'O4;KM'O4 M E. H!%(l Pe'+!,!.!' A+! O'+!,!$ r!!+! o'+!,!$ -#,!r%$'!' -!,!,!% $!' !r 0 , #'e$!.%#:? Mr!+! o'+!,!$ 90 rGo,?
Mo,!+! o'+!,!$ gram x 1 mol 90 gram 00 o,? Ko'+e'$r!+# 00 mol mol = volum . 00 M K'O4 Ko'+e'$r!+# K'O4 08 M Per,!' 0 ,!+! o'+!,!$ -#$#$r!+# -e'!' K'O4 Do,%e K'O4 19@ , Per,!' 0 ,!+! o'+!,!$ -#$#$r!+# -e'!' K'O4 Do,%e K'O4 19@ , D1.
044 M 10 ,. M M 404 0 M F. = 00C L 0 44 M S$o#'#oe$r# er%!'
+!,!. +!$% c!!' ee,!&!r# er!!#!+e' 3!' '%$ 'e+e$!r!!' $er,#!$ -!,! re!' +# '##! !#' -!,! +'!,! o,e'%,er !%%' -!,! +'!,!
-!+!r e'3e,'e+!#!' Ko'+e o, -#er,%'!' %'$%' e''o'er+#'!' 6!$ -!r# +'!,! ,e'%,er 'e -!,! +'!,! E'+er#e'$!, -!,!,!or!$or#%.
Se!!# co'$o.!!$ -#'e%'!' e'e$!.%# +$o#'#oe$r# re!'
+# -!,! ro+e+!' !,#+#+ o,%e$r# -!$!.!+#, $#$r!+# -!!$ -#%'!' %'$%' e'.#$%' 'o'+e'$r!+# +%!$% +e'3!/! $er,#!$ -!,! ro+e+ #$%.
'!,# #'# '#$!!' ee,!&!r# +$o#'#oe$r# re!' $!r!,o! -e'!' !r! e+# (III) -!,! +%!+!'
o,%e$r# -e'!' e$o-e $#$r!+#. !+! o'+!,!$. %'$%' e'e'$%'!' 'o'+e'$r!+# 3!' -!r# KM'O4 +e.#'!
-!!$ -#%'!' % -!,! e'e'$%!'
+$o#'#oe$r# re!' $!r!,o! -e'!' !r! e+# (III) -e'!' e$o-e $#$r!+# $er+e%$.!r-#+!+# #!,!. +%!$%%+!.!%'$%' e'e'$%'!' 'o'+e'$r!+# 3!'
$e!$ -!r# c!,o',!r%$!' #'# -#+e%$ +e!!# $#$r!+# re-o'+. KM'O4 er%!' O'+#-!$or '%!$ -!' $e,!.#%'!' %-!.#ero,e.!' #'-#'!$or '!re'!
e#,#'# /!r'! !$ -!!$ e'!,!# re!' er!c!?!c! '!re'! M' -!!$ er!-!
-!,! 'e!-!!' O'+#-!+# = = =4 = -!'
$#$r!+# #'# e'%'!' O'+#-!$or '%!$ !'
-#+e%$ +e!!# o'+#-#e$r# -#!' er+#2!$!+!!' e'!,!# re-%'+# e'&!-# M'= -#!' $%r%' -!r# e'&!-# =.
+#'3!!-!,!.: M'O4? = 8H= = e? → M'= = 4HO !r#.!+#, erco!!' -#ero,e.
'o'+e'$r!+# KM'O4 3!' %'$%' e'#$r!+#!+! o'+!,!$ 3!' $e,!.,e#.!.%,% -#'e$!.%# 'o'+e'$r!+#'3! -#ero,e. 'o'+e'$r!+# KM'O4!-!,!. +ee+!r 0 M.
$e,!.#,!' -!!$ -#+#%,'!' 'o'+e'$r!+# KM'O4 3!' -#ero,e. +ee+!r 0 M. DAFTAR PUSTAKA E22e'-3 199. S$r%'$%r Se'3!/!?Se'3!/!
Kompleks Lo!?,o! A,'!,# T!' Media Komunikasi Kimia, V&l / N& 2. ! Senyawa atau Ion Kompleks.$$:GG!+$er'##!co S3!!$#'# A. 009. /or-re.co Kompleks Ammin Tembaga(II. E%c.# Y. Metoda!emisahan Standar.$$:GG///.c.e?#+?$r3.or To'!'
E'!/!$# 009. Senyawa Kompleks Tembaga.$$:GG +#2r#!' O,e'+?$e!!G Stoikiometri K!.! Ku'1(: !!!$o !! o,e'%, +!$%!' !!!$o +$o#'#oe$r# #$%,#+ o,e. Yo+.#$o T!'
T!h!!!l%.&(3(&,e.' ( #!/!, '##!!+e' '%!'
$#$!$#2 er%!.!' '#%.&(3(&,e.' ( re!' +# '##! $#-!' +!!$ er.!$#!' $e,!.#er#'!' !,!$ erco!!'
S!,!. +!$% co'$o.
e,#!$'!' .e&'( 4l&+(%.&'. F,o#+$o'#+ e'co! #+$#,!.
56!$ -!!$ $er!' 2,o#$o'#+ e!' !-!,!.
e,e!+!' 6!$ -!!$ e$r!' !r (-!r# 6!$ 3!'
-#+e%$ 72,o#+$o'7. $eor# #'# ere'! +e!!# e,e!+!' 2,o#+$o' -!r# 6!$ $er!' !r coco' -e'!' N!%' er%!.!'
!!,o! 'e$#'! -#'!,+#'!+# $#-!' !,!%%' -e#'#!' 2,o#+$o'#+ e'er#!
ro+e+ $er+e%$ !-! !!,o! $er'!,+#'!+#!-!,!. er%!' F,o#+$o'#+ er%+!.!
O!,# #'# -e'!' 2,o#+$o' er!!
F#,+%2 -!r# F,!' He,o'$ (1@9?144) e,!'
##$ /#,o/ +e$e,!. e'%'%r !! !. +!!$ e'#.'
3! '!re'!!#r 3!' !+%' 'e #. +!!$ #'#.#o$e+#+ -!' &!%.!r# +e%r'! $e$!# $eor#'3!!-!,!.
co'$o. 3!' !#' -!r# +#'!!+e' '##! He,o'$ e'e'!,# e'$#''3!
+$o#'#oe$r# -!' &e,!+ e'-!.%,%# 6!!' .#r!!- 18 '##!/!'
Jere#!+ e'&!#' R#c.$er () e'e%'!' 'o'+e e'%#!,e' (-!,! #+$#,!. '##! o-er' e'%#!,e' '##!) -e'!'
+#!+!G!+! 3!' +# 'e$r!,#+!+#. E'%#!,e' R#c.$er!$!% 3!' -#+e%$ e'%#!,e' '##! e'#'-#'!+#'!' +e&%,!. $er$e'$% !$er# -!,! re!'
S!$% e'%#!,e' -!,! 'e$r!,#+!+# er'!#$!' +e&%,!.!+! -!' +e&%,!. !+!%'$%' STOIKHIOMETRI KOMPLEKS AMMIN TEMBAGA(II) O,e.!' -!#:KIMIA ANORBANIK II. Koe'$!r STOIKHIOMETRI KOMPLEKS AMMIN TEM#AGA5II6 STOIKHIOMETRI COMPLEX AMMIN COPPER (II) ANNISA S7A#ATINI JI#/0802 KELOMPOK / PS S/ KIMIA FMIPA UNIVERSITAS LAM#UNG MANGKURAT A#STRA)T T.e o&ec$#e o2 $.#+ eer#e'$ #+ $o -e$er#'e $.e o,ec%,!r 2or%,!!#' co,e coer (II). T.#+!$$e$ -##-e- $o ecoe $.!$ #+ +$!'
-!r-#6!$#o' +oe co'-e'+!$#o'+ 2or N!OH HC,!' Seco'-,3 #+ -e$er#'!$#o' o2 -#+$r#%$#o' coe22#c#e'$!o'#!' e$/ee' /!$er!' - 'hloro#orm!' -e$er#'!$#o' o2 coer co,e 2or%,!!#'. For -e$er#'!$#o' o2 -#+$r#%$#o' coe22#c#e'$ co'-e'+!$#o' NH !c'e- #'$o +e!r!$or3 2%'e, #' !r!,e, /#$.
/!$er $.e' +.!' E+ #$ -%r#' ?10 #'%$e+!2$er.%+.e- &%+$.e'ce 2ore- 3 ,!3er. $hloro#orm $.e' #+!-e- /#$. /!$er!' - e$.3, #'-#c!$or or!' - $#$r!$#o' /#$.
+$!' -!r- +o,%$#o' HC, $.!$!o'#!
E!r'+ o$ #+ c,e!' '%er o2!o'#!+ #' $.e c.,oro2or #+ -e$er#'!,e. Co,e coo%'- 2ore- 2ro e$!, #o'!' - co,e coo%'-!#' coer c!' e 2ore- 3!-#' ece#e!o'#! #'$o co'-e'+!$#o' o2 coer (II) /.#c.!+ ee' 'o/' $.e '%er+!o'#!
-#+$r#%$#o' coe22#c#e'$ !,%e #+ 0. N%er o2 co,e o,e+!$ $.#+!$$e$ #+ e%!, $o 4 o. Ke; 3!#$% +$!' -!r#+!+# eer!!,!r%$!' 3!#$%%'$%' N!OH HC, -!'
'e-%!!-!,!. e'e'$%!' 'oe2#+#e' -#+$r#%+#!o#!' Kloro#orm -!' R%%+ 'o,e'+ $e!!!#'.%'$%' e'e'$%!' 'oe2#+#e' -#+$r#%+#,!r%$!' NH -#!+%'!'
'e -!,! coro' e#+!. er+!!!'
?10 e'#$ +e$e,!.#-#!'!' $ere'$%' ,!#+!' ',oro2or 'e%-#!' #'-#'!$or e$#, or!' -#$#$r!+# -e'!' -!r HC,!!r!o'#!'
-!!$.!#+ ere!' -!,! ',oro2or $er+e%$ -!!$ -#$e'$%'!' 'o,e'+ $ere'$%' -!r# #o',o! -!'
'o,e'+!#' $e!! -!!$ $ere'$%' -e'!' er,e#. 'e -!,!,!r%$!' $e,!.#'e$!.%# &%,!.'
3! '#,!# 'oe2#+#e' -#+$r#%+#!o'#!' !-!,!. +ee+!r 0. J%,!. o, 3!' $er'o,e'+'!' #'#!-!,!.
+ee+!r 4 o. Ku'1(: kloro#orm PENDAHULUAN Se'3!/! 'o,e'+ $e,!. !' -#e,!&!r# -!'
-#$e,#$# e,!,%# +%!$% $!.!!' #o'?#o',o! +er$!,#!' ere-!?e-! S!,!.
+!$% 'e#+$#e/!!' +# 'o,e'+!-!,!. re!' e,!,%# e2e' trans;18C. o$e'+#!, e,e'$ro-e +$!'
o+#$#2 (=04 D%'$%' !+!' ,!r%$ -!,!!+! ',or#-! !+! +%,2!$ e'cer e+'#%' -e'!' #+!,!r%$ +e-#'#$.ere$ +e'3!/! $e!!(I) -#$%r%'!' -!r# $e!!(I) o'+#-!
-%' #o' $e!!(I) C%=. er/!r'! 'e!' !r! $e!!(I) $!' ,!r%$ -!,!!#r er#,!' #r# +e'3!/! %-!.#o'+#-!+# e'&!-# +e'3!/!
$e!!(II) 3!' -!!$ -#$%r%'!' -!r# $e!!(II) o'+#-! C%O.#$!. B!r!?!r! $e!!(II)%%'3! #r% !#' -!,! e'$%'.#-r!$ !-!$ !%%' -!,!,!r%$!'
!r! $e!!(II)!' .#-r!$ +eer$# $e!!(II) +%,2!$!'
.#-r!$ C%SO4 er/!r'! %$#. (!$!% +e-#'#$ '%'#').
!#r +e,!,% $er-!!$ #o' 'o,e'+ $e$r!!' %o;)) #(l!' K&&'$('!%( = -e'!' +$r%'$%r o,e'%,'3! ,!6#!-!,!.
$e$r!.e-r!,!$!% %&%r;C%(CN)4?!o'#% $e$r!' ,oro'%r!$(II) +!' '!r co'$o.: #o' $e$r!+#!' O'%r!$(I) $e$r!' ,oro'%r!$(II) (NH4);C%C,4)4 -e'!'
+$r%'$%r o,e'%,'3! ,!6#!-!,!. $r#o'!, ##r!#-!, co'$o.: #o' e'$!' +$r%'$%r o,e'%,'3! ,!6#!-!,!. o'$!.e-r!, co'$o.:.e'+!!#'!$e!!
%o$e!!(II) (II) $r#+(e$#,e'!-#!#'!)$e!!(II);C%(HO));C%F) -#,!r%$'!' Ko,e'+ #'# er/!r'! ere'$%' o'$!.e-r!, $er-#+$or+# $e$r!o'! +eer$# o'$!.e-r!, 'or!, !-! e'$%' $er-#+$or+# #'# #'!$!' %' o'$!.e-r!,e#.
!' -!r# 4 #'!$!'
Media Komunikasi Kimia, o! ', No # ('$$%). Hoe Ao%$ Lo I' Re#+$er Se!rc. C%rre'$ Arc.#e+ Hoe Do, 1 No (199) E22e'-3 Fo'$ S#6e: S('.e%(% $!'
S.' u3.u' Se';!!Se';!! K&,le3% L&+!,l&+!, Al3!l( T!' !h #endy #endy A-%.' !1. Se'3!/! 'o,e'+ -!r#,o!?,o! $!'
!. ce'-er%' er+#2!$ $#-!' Ce'-er%' -#+%+$#$%+# o,e. o,e'%,?o,e'%,!#r -!r#%-!r! S#'$e+#+ +e'3!/! 'o,e'+ $er+e%$ #!+!'
-!,! $!%' Sc.,e' -# !/!.,#'-%'!' I+o,!+#%!!#r 3!' Ce'-er%' eer#'!' $er'oor-#'!+# o,e.
o,e'%,?o,e'%,!#r. 'o,e'+ -!r# !r!?!r!,o!!,'!,# $!' '#$roe' e'.!+#,'!' 'o,e'+ -e'!' 'oor-#'!+# 4 +!!# 10 -e'!' er!!# e'$%' +$r%'$%r.